به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه قرآن و حدیث، کتاب دراسة فی شخصیة سهل بن زیاد و روایاته، تألیف حجت الاسلام و المسلمین حیدر مسجدی، به زبان عربی منتشر شد.

معرفی

«سهل بن زیاد آدمی» یکی از راویان مشهور است، که احادیث فراوانی از او در کتب حدیثی معتبر چون کافی، نقل شده است.

اهمیت موضوع

با توجه به نکات ذیل اهمیت بررسی این شخصیت و روایاتش بر اساس مبنای قدما و متاخرین به خوبی روشن می شود:

1. حجم بالای روایاتش در منابع حدیثی (تنها در کتاب کافی بیش از ۱۷۰۰ روایت از او نقل شده است).
2. گستردگی موضوعات روایاتش، که شامل فقه، اعتقادات، اخلاق، تفسیر، و ... می باشد. به همین دلیل روایاتش در سرتاسر کافی پخش شده است.
3. نسبت به توثیق یا تضعیف وی اختلاف نظر جدی وجود دارد.
4. اختلاف معیار سنجش روایات میان متقدمان و متاخران. در نتیجه ممکن است طبق معیار قدما روایت قابل پذیرش باشد، ولی از نگاه متاخران قابل پذیرش نیست، و یا بر عکس. به همین دلیل در این کتاب سعی شده هر دو نگاه مورد توجه قرار گیرد.

محدوده پژوهش

با توجه به اینکه غالب میراث حدیثی سهل بن زیاد در کافی است، و آنچه در تهذیب و استبصار از سهل نقل شده، منبع اصلی آن غالباً کتاب کافی است، محور این پژوهش روایات سهل در کافی قرار گرفت.

سرفصل کتاب

در این کتاب سه فصل و یک خاتمه وجود دارد. در فصل اول به بررسی آرای رجالی درباره سهل بن زیاد پرداخته شده است، که با بررسی و نقد وجوه ارائه شده در توثیق یا تضعیف وی، به وثاقت ایشان رسیدند.

و در فصل دوم به کسانی که از سهل روایت نقل کردند، پرداخته شده است. که جمعاً ۱۲ عنوان در کافی از سهل بن زیاد نقل کردند، که نقل دوتا از این عناوین از سهل بن زیاد بعید به نظر می رسد.

مقدر نقل هر یک از عناوین همراه با آدرس­های آن در کافی ارائه شده است، و در پایان با ارائه یک نمودار درصد نقل هر یک از این عناوین مشخص شده است. و روشن شد که بیشترین آمار نقل از سه بن زیاد مربوط به «عدة من اصحابنا» است که ۸۱ % موارد به خود اختصاص داده است. که حاکی از مقبولیت این روایات از دیدگاه این عده است.

همچنین با ارائه آمار تفکیکی و درصد نقل هر یک از عناوین در هر یک از جلدهای کافی روشن شد که مرحوم کلینی در ابواب فقهی غالبا از طریق «عدة من اصحابنا» نقل کردند، ولی در اصول کافی از طرق دیگر نیز نقل کردند. که تفاوت ارزش این طرق از دیدگاه کلینی را نشان می دهد.

در فصل سوم به مشایخ سهل بن زیاد پرداختند، که مجموع آنان ۱۲۷ عنوان است، سه عنوان مبهم و ما بقی صریح هستند. ولی با توجه به برخی نکات روایت ایشان از ۸ عنوان از این عناوین مورد تأیید واقع نشد و استظهار شده است که ایشان از این عناوین نقل نکردند.

با ارائه برخی نکات مربوط به هر یک از این عناوین و آمار نقل سهل از آنان، به نکات جالبی دست یافته است، از جمله اینکه بسیاری از میراث حدیثی که توسط سهل نقل شده است، یک نسخه از کتب حدیثی محدثان قبلی است، و نقش سهل در این میراث نقل یک نسخه است.

در خاتمه پس از جمع بندی به عدم شذوذ میراث حدیثی سهل اشاره شده است، به همین دلیل تعدادی از روایاتش از راویان ضعیف انتخاب شده است تا این مطلب گویاتر باشد، و متون حدیثی مشابه آن آورده شده است.

کتاب دراسة فی شخصیة سهل بن زیاد و روایاته، تألیف حجت الاسلام و المسلمین حیدر مسجدی از پژوهشگران پژوهشکده علوم و معارف حدیث، به زبان عربی، در قطع وزیری، در ۳۴۸  صفحه به نگارش درآمده است و در سال ۱۳۹۵با همکاری انتشارات دارالحدیث منتشر شده است.